اولین مسوولیت دینی ما

در واقع در عالم امکان بالاترین کار ، تربیت و تعالی بزرگترین و مهمترین مخلوق خداوند یعنی انسان است . اول مربی انسان خود خداوند :

  •  الرَّحْمَانُ(۱) عَلَّمَ الْقُرْءَانَ(۲) خَلَقَ الْانسَنَ(۳) عَلَّمَهُ الْبَیَانَ(۴)
  • همان رحمان (۱) که قرآن را تعلیم کرد (۲) انسان را بیافرید (۳) و بیانش بیاموخت (۴).

و پس از او انبیاء و اولیائش این رسالت مهم را بر عهده دارند:

  • شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسى‏ وَ عیسى‏ أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیهِ کَبُرَ عَلَى الْمُشْرِکینَ ما تَدْعُوهُمْ إِلَیْهِ اللَّهُ یَجْتَبی‏ إِلَیْهِ مَنْ یَشاءُ وَ یَهْدی إِلَیْهِ مَنْ یُنیبُ (شوری ۱۳)
  • آیینى را براى شما تشریع کرد که به نوح توصیه کرده بود و آنچه را بر تو وحى فرستادیم و به ابراهیم و موسى و عیسى سفارش کردیم این بود که: دین را برپا دارید و در آن تفرقه ایجاد نکنید! و بر مشرکان گران است آنچه شما آنان را به سویش دعوت مى کنید! خداوند هر کس را بخواهد برمى‏گزیند، و کسى را که به سوى او بازگردد هدایت مى‏کند.

لذا اولین دستور خداوند به خاصان درگاهش ، تربیت جامعه و خصوصاً نزدیکانشان می باشد.

همۀ پیامبر ابتدائاً دعوتشان را از خانواده و قوم خودشان شروع کرده اند :

  • وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ (شعراء ۲۱۴)
  • و خویشان نزدیکت را (به اسلام) دعوت کن .

فرزند و خانواده ، آزمایش بزرگ انسان های بزرگ

در فرهنگ قرآنی مهمترین آزمایش و ابتلاء انسان و بلکه مهمترین تکلیف و رسالت او ، تربیت فرزند است . قرآن مثال های فراوانی از فتنه و آزمایش انبیاء درباره فرزندانشان آورده است. آزمایش جناب ایوب از دست رفتن فرزندان و خانواده اش در دوران فقر و بیماری بود:

  • وَ أَیُّوبَ إِذْ نَادَى‏ رَبَّهُ أَنىّ‏ِ مَسَّنىِ‏َ الضُّرُّ وَ أَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحمِِینَ(۸۳) فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکَشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَ ءَاتَیْنَاهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحمَْهً مِّنْ عِندِنَا وَ ذِکْرَى‏ لِلْعَابِدِینَ (انبیاء ۸۴)
  • و ایوب را یاد آر آن زمان که پروردگارش را ندا داد که به محنت دچارم و تو از هر رحیمى رحیم‏ترى (۸۳). پس ما اجابتش کردیم و محنتى را که داشت بر طرف ساخته کسانش را باز دادیم در حالى که به اضافه کسانش کسان دیگرى نظیر آنان، با آنها بودند (یعنى اگر مثلا دو تا از فرزندانش هلاک شدند آن دو را با دو فرزند دیگر به او دادیم) و این رحمتى از ناحیه ما و اندرزى براى همه پرستشگران است

آزمایش نهایی جناب ابراهیم ذبح فرزند برومندش می باشد:

  • فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قالَ یا بُنَیَّ إِنِّی أَرى‏ فِی الْمَنامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى‏ قالَ یا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُنی‏ إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرینَ (۱۰۲)
  • همین که به حد کار کردن رسید بدو گفت پسرم در خواب مى‏بینم که تو را ذبح مى‏کنم نظرت در این باره چیست؟ گفت پدرجان آنچه مامور شده‏اى انجام ده که به زودى ان شاء اللَّه مرا از صابران خواهى یافت (۱۰۲).

آزمایش های نوح و لوط همسران ناشایست شان بود . و به طور خاص ، پسر جناب نوح !

  • ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَیْنِ فَخانَتاهُما فَلَمْ یُغْنِیا عَنْهُما مِنَ اللَّهِ شَیْئاً وَ قیلَ ادْخُلاَ النَّارَ مَعَ الدَّاخِلینَ (۱۰)
  • خداى تعالى براى کسانى که کافر شدند مثلى زده و آن همسر نوح و همسر لوط است که در تحت فرمان دو نفر از بندگان صالح ما بودند، و این دو زن به آن دو بنده صالح خیانت کردند و همسریشان با پیامبران هیچ سودى برایشان نکرد و از عذاب خدا جلوگیر نشد و به ایشان گفته شد داخل آتش شوید همانطور که بیگانگان با انبیا داخل مى‏ شوند (۱۰).

و آزمایش یعقوب نبی نیز فراق فرزند صالح و نیکوکارش یوسف صدیق بود . بنا بر این کُدهایی که قرآن کریم به ما می دهد ، گویی آزمایش مومنین با فرزند و خانواده هایشان یک سنت قطعی و دائمی است:

  • وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَهٌ وَ أَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظیمٌ (انفال ۲۸) و (تغابن ۱۵)
  • و بدانید که اموال و اولاد شما فتنه است و اینکه نزد خداوند اجرى عظیم است

والدین مسوول اصلی تربیت کودک

قرآن کریم تربیت را وظیفۀ والدین و به خصوص والد می داند.

  • یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ نارا (تحریم ۶)
  • ای مومنان خود و خانواده تان را از آتش جهنم حفظ کنید.

و مدرسه در واقع معاون و همکار واالدین در تعلیم و تربیت هستند. نه وکیل و مسوول اصلی. بر اساس این مبنا ، سپردن مطلق فرزند به مدرسه و رها کردن مسوولیت پدری و مادری خطای بزرگ و تبعات آن جبران ناپذیر خواهد بود.

نقش والدین در اعتقادات کودک

قرآن کریم آموزش توحید توسط جناب لقمان به فرزندش را این طور نقل می کند:

  • وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظیمٌ (لقمان ۱۳)
  • و (یادکن) هنگامى را که لقمان به پسرش- در حالى که وى پندش مى‏داد- گفت:» اى پسرکم! به خدا شرک مَورز [چرا] که مسلماً شرک، ستمى بزرگ است. « (۱۳)

در واقع اعتقادات فرزندان ابتدا متاثر از دیدگاه های والدین خود خواهد بود.

نقش والدین در اخلاق و رفتار کودک

کودکان به حسب وراثتخصوصیات بنیادین والدین و به حسب تربیت ، رفتار و کردار آنان را می آموزند.

تعامل خانه و مدرسه در امر تربیت