آموزش ، انتقال اطلاعات نیست .

بعضی معلمان می پندارند همین که اطلاعاتی را به متعلم دادند و او نیز آنها را آموخت ، کار معلمی شان را انجام داده اند . این در حالی است که آموزش به معنای انتقال اطلاعات از کتاب به ذهن متعلم نمی باشد . خصوصاً با امکاناتی که امروزه در اختیار ماست ، دیگر محفوظات ما کمتر مورد استفاده قرار می گیرند . اما این که آموزش چه چیزی هست ، به زودی بیان خواهد شد .

معلم آموزگار نیست . مربی است .

متاسفانه با همان تلقی نادرستی که از مدرسه داشتیم و در مقاله تعریف ما از مدرسه نیز به آن اشاره شد ، بعضی می پندارند مدرسه فقط جای چیز یاد دادن است و طبیعتاً معلم را « آموزگار » می پندارند . این در حالی است که مدرسه جای تربیت و رشد همه جانبه فرد و معلم نیز متربی و رشد دهنده اوست .

با این تعریف معلم نمی تواند در قبال اخلاق ، باورها ، رفتارهای خارج مدرسه و خلاصه همۀ آنچه به متربی مربوط می شود ، بی تفاوت باشد . معلم مربی بوده و کار اصلی او تربیت انسان است و سایر وظایف او از جمله تعلیم و آموزش ، فرع بر وظیفه اصلی او خواهد بود .

آموزش ، پرورش استعدادها ست .

بعضی گمان می کنند آموزش و کلاس داری یعنی یک سری اطلاعات کلاسه شده و از پیش تعیین شده را در یک زمان بندی مشخص به خورد همه دانش آموزان بدهند . در حالی که رسالت اصلی معلم رشد دادن دانۀ درون هر دانش آموز می باشد . چرا که قبلا در تعریف دانش آموز گفته شد که او مانند یک لوح سفید بدون هیچ نقش و نگاری نبوده و از ظرفیت ها و استعدادها و شاکلۀ به خصوص خود برخوردار است . لذاست که کار معلم برخورد ماشینی با همه دانش آموزان نوبده و آموزش ، فقط بخشی از رسالت اوست .

آموزش بیدار کردن فطرت تشنه ی دانستن است .

از مشکلات نظام آموزش و پرورش رسمی ، سیراب کردن کاذب میل یادگیری در دانش آموز است . ما معلمان پیش از آن که کششی در دانش آموز کشف یا ایجاد کرده باشیم ، ذهن او را از انبوه اطلاعات پر کرده و سیری او را با خوراکی ما زاد پاسخ می دهیم . چون تلقی ما از آموزش ، چیزی شبیه پر کردن حافظۀ یک تراشه الکترونیکی با کپی اطلاعات در آن است . در حالی که دانش آموز به عنوان یک رکن مهم آموزش ، در صورتی که عطش و میل به یادگیری در او بارور نشده باشد ، به هیچ وجه آماده یادگیری نیست .

لذا کار مهم معلم در امر تعلیم ، بیدار کردن میل فطری حقیقت جویی و فهم در دانش آموز و بارور سازی و رشد و تعالی آن است .

آموزش ، همراهی و امداد متربی است .

در نظام سنتی تعلیم و تربیت ، معلم آموزش دهنده و دانش آموز آموزش گیرنده است . معلم گوینده و او شنونده . معلم ایستاده و او نشسته . معلم راکب و او سرنشین است . اما ما معتقدیم : امر آموزش ، امری درونی بوده که از متربی شروع می شود . و معلم صرفاً به عنوان یک تسهیل گر ، هدایت گر و امداد گر نقش بازی می کند .

معلم و دانش آموز همزمان هم یاد گیرنده اند و هم یاد دهنده . دانش آموز کاشف و معلم راهنماست . هر دوی آنها ایستاده و حرکت کننده اند . و هر دو در امر آموزش فعالند و دانش آموز فعال تر .

لذا آموزش به معنای جلو ایستادن و حرکت کردن معلم و دنبال کشیدن دانش آموز نیست . معلم در کنار اوست

آموزش به فکر وا داشتن است . نه فکر خوراندن

نوعاً برداشت ما از آموزش ، انتقال اطلاعات است. اما چنانچه گفته شد این برداشت از آموزش مسیر درستی برای آموزش گیرنده رقم نخواهد زد . خصوصاً با این همه امکانات ذخیره اطلاعات و دسترسی آسان به آن ها ، ذخیره اطلاعات در ذهن کار چندان ضروری ای به نظر نمی آید .

اما به عکس امروزه با انفجار اطلاعات که هر روز مرزها را در می نوردد ، بیش از ذخیره سازی آنها ، فکری تحلیل گر و فهیم می طلبد . چنانچه قدما نیز گفته اند : دست معلمی را باید بوسید که اندیشیدن را بیاموزد نه اندیشه ها را .

آموزش تغییر دادن درون است نه بیرون

آموزش ، تغییر باور ، اندیشه و درون متربی است نه رفتار و ظاهر او بی آنکه تحولی درونی شکل بگیرد . لذا آموزش بیش و پیش از آن که ظاهر متربی را تغییر دهد ، می بایستی درون او یعنی اندیشه و قلب او را تسخیر نماید . لذا معلمی که از آرام بودن کلاس خوشحال است ، مربی پرورشی ای که به نماز اجباریش دل خوش کرده است ،

آموزش حرکت دادن برای رسیدن است ، نه مقصد را آوردن به مبدأ

امر آموزش ، به منزله ساده سازی خوراک برای دانش آموز نیست . آموزش این نیست که همۀ آنچه دانش آموز با کنجکاوی و تلاش برای یادگیری و حرکت خود بخواهد بیاموزد را در یک بستۀ آموزشی کوچک به صورت کپسولی ارائه دهیم و راه را برای او کوتاه کرده و بجای آنکه او را به شهر دانش ببریم ، ماکت یا عکسی از شهر دانش را برایش بیاوریم تا بتواند از روی ان نگاه کرده و امتححان خود را پاسخ دهد!

بلکه حقیقت آموزش آن است که دانش آموز را از اتراقگاه جهل به سمت شهر دانایی خرکت دهیم . او را به سمت و سوی فهمیدن و درک عمیق هدایت کنیم و ابزارهای این کار را نیز در اختیارش قرار دهیم .

بنابراین کلاس درس جای نشان دادن ماکت شهر دانش نیست . بلکه جای حرکت کردن به سمت این شهر می باشد .

وسیله یا مرکبی که او را به این شهر می برد ، کلاس درس است .

اما این مرکب یک وسیلۀ دود زا و خودرو نیست. بلکه یک دوچرخه دو نفره ای است که معلم و متعلم با یکدیگر رکاب زده و آنرا حرکت می دهند.

موتور محرکه این وسیلۀ غیرخودرو ، میل حقیقت جویی و کشف و شهود است که در نهاد دانش آموز قرار دارد.

و معلم نیز چنانچه گفته شد ، هدایتگر ، تسهیلگر و امدادگر است .